Η 11η Σεπτεμβρίου 2001 ή 9/11 όπως έμεινε γνωστή αποτελεί μια από τις πλέον αποφράδες μέρες στη σύγχρονη ιστορία της διεθνούς κοινότητας. Οι επιθέσεις εναντίον τριών στόχων και η κατάρρευση του τέταρτου αεροσκάφους που τελούσε υπό καθεστώς αεροπειρατείας καταγράφονται ως αυτές που οδήγησαν άρδην την αλλαγή της αντίληψης της διεθνούς κοινότητας όσον αφορά στην αντιμετώπιση της ασύμμετρης απειλής της τρομοκρατίας. Με αυτόν τον τρόπο, η 11ηΣεπτεμβρίου άλλαξε τον κόσμο ως τον γνωρίζαμε μέχρι τότε και μαζί με αυτόν άλλαξε το αφήγημα στο διεθνές δίκαιο σε ποικίλους τομείς, όπως για παράδειγμα στην ‘νομιμοποίηση’ επεμβάσεων σε τρίτες χώρες με την χρήση βίας. Αποτέλεσε, επίσης, την έναρξη της μεταστροφής της διεθνούς κοινότητας σε μια περίοδο μονομέρειας από την μέχρι τότε προσπάθεια επιβεβαίωσης των πολυμερών ενεργειών προς αντιμετώπιση διασυνοριακών κρίσεων.
Τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 δεν αφορούσαν μόνο στις ΗΠΑ. Είχαν και μέχρι σήμερα έχουν παγκόσμιες προεκτάσεις, με τον τότε Πρόεδρο των ΗΠΑ να κηρύσσει ενώπιον της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που επακολούθησε τότε τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας, θέτοντας στο προσκήνιο την ασύμμετρη απειλή της τρομοκρατίας και την επίκληση της αρχής της αυτοάμυνας ως ορίζεται στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, αλλάζοντας τις μέχρι τότε αναλύσεις και ερμηνείες της εν λόγω αρχής στο διεθνές δίκαιο. Η εμφάνιση της ‘προληπτικής χρήσης ένοπλης βίας’ για αποτροπή τρομοκρατικών επιθέσεων, οι εκπτώσεις στην απαγόρευση χρήσης βίας όπως προβλέπεται στο Άρθρο 2(4) του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, οι μονομερείς επεμβάσεις σε τρίτες χώρες κατ’ επίκληση της καταπολέμησης της τρομοκρατίας (βλ. Αφγανιστάν, Ιράκ κ.α.), η εμφάνιση εξτρεμιστικών οργανώσεων και των τζιχαντιστών και ο απόχης της ‘Αραβικής Άνοιξης’, ειδικά στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, οριοθετούν εν μέρει τις εξελίξεις στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου 2001.
Η εποχή της 11ης Σεπτεμβρίου δεν έχει ακόμη τελειώσει. Τα κράτη δημιούργησαν τότε και εφαρμόζουν μέχρι σήμερα διάφορα πρωτόκολλα ασφαλείας και δηλώνουν κατά διαστήματα, λεκτικά και με πράξεις, την έννοια της προστασίας του εθνικού συμφέροντος και της προάσπισης των συμφερόντων του μέσα από επεμβάσεις σε κράτη στα οποία θεωρούν ότι υποθάλπεται η τρομοκρατία. Φυσικά, έκτοτε, πολλά γεγονότα έχουν επισυμβεί, όπως για παράδειγμα η παγκόσμια οικονομική κρίση και πολύ πιο πρόσφατα η κρίση της πανδημίας του νέου κορονοϊού. Πέραν των καινοφανών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα σήμερα, δεν πρέπει να ξεχνούμε την ασύμμετρη απειλή της τρομοκρατίας, η οποία δεν μπορεί να προβλεφθεί και χρησιμοποιεί μη συμβατικά μέσα για την εκπλήρωση των σκοπών της (βλ. επιθέσεις στη Νίκαια, Βερολίνο, Λονδίνο και αλλού). Γεγονός παραμένει ότι στα πλαίσια του πολέμου κατά της τρομοκρατίας έχουν καταγραφεί χιλιάδες ανθρώπινες απώλειες και υπάρχουν, έκτοτε, περιορισμοί στην πλήρη εφαρμογή των διεθνών ανθρωπίνων δικαιωμάτων για λόγους εθνικής ασφαλείας. Οι τραυματικές εμπειρίες του 2001 ακολουθήθηκαν από τραγικές εμπειρίες λόγω των στρατιωτικών επεμβάσεων στην εποχή της 11ης Σεπτεμβρίου, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, των πολιτικών αλλαγών και των τεκτονικών μετακινήσεων σε γεωπολιτικό επίπεδο σε πολλά μέρη του κόσμου.
Ως εκ των πιο πάνω διαφαίνεται ότι η κρίση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 δεν ήταν εποχική αλλά αντιθέτως είχε συνέπειες και επηρέασε την εξέλιξη της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων, δημιουργώντας μια νέα τάξη εσωστρέφειας, μονομέρειας και αλλαγής νοοτροπιών όσον αφορά στην αντίληψη του υφιστάμενου δικαιικού πλαισίου που ορίζει την λειτουργία της διεθνούς κοινότητας. Τα κράτη θέτουν πλέον στο επίκεντρο τις δικές τους ενέργειες για την αντιμετώπιση των παγκόσμιων κρίσεων, όπως ήταν η 11η Σεπτεμβρίου 2001 και όπως είναι οι κλιματικές αλλαγές ή η αντιμετώπιση του Covid-19, μεταλλάσσοντας, έστω και εν μέρει, το διεθνές σύστημα. Το αφήγημα, φυσικά, της πλήρης μεταστροφής του διεθνούς δικαίου δεν είναι ολοκληρωμένο, αλλά το γεγονός παραμένει ότι έκτοτε βρισκόμαστε σε μια μεταβατική περίοδο της παραδοσιακής αντίληψης του σύγχρονου διεθνούς δικαίου. Η επιστροφή στην μονομέρεια, όμως, μέσω της περιχαράκωσης των κρατών, αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για το διεθνές σύστημα που οικοδομήθηκε στα πλαίσια μιας ενωμένης παγκοσμίου κοινότητας όπου η βασική παράμετρος πρέπει να είναι η αποτροπή επανάληψης παγκόσμιων πολέμων και η διασφάλιση της ειρήνης και της σταθερότητας των μελών της διεθνούς κοινότητας.
